Temat wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i ich wpływu na ludzki organizm jest w ostatnich latach przedmiotem niezliczonej ilości badań naukowych. Badania wykazały, że kwasy omega-3, a przede wszystkim EPA i DHA, są bardzo ważne w diecie osób najmłodszych, dorosłych oraz starszych, jak również, albo przede wszystkim kobiet w ciąży. Każdy ludzki organizm potrzebuje ich do sprawnego oraz zdrowego funkcjonowania.
Wskutek zmienionych warunków i przyzwyczajeń żywieniowych, dostateczne zaopatrzenie w kwasy tłuszczowe Omega-3 nie jest w dzisiejszych czasach zapewnione. Lekarze i dietetycy zalecają dodatkową suplementację.
W niniejszym artykule chcielibyśmy się skupić na przedstawieniu dobroczynnych dla naszego ciała właściwościach kwasów omega-3 oraz skutkach ich niedoborów w naszym organizmie.
Kwasy omega-3 są podstawowym budulcem praktycznie wszystkich komórek organizmu. Jedne organy potrzebują ich do swojego funkcjonowania więcej (np. te sładające się z komórek nerwowych) a inne mniej. Jednak nie można zapomnieć o jeszcze jednej bardzo istotnej ich funkcji. Udowodniono, że ogromne znaczenie dla naszego organizmu ma proporcja między kwasami omega-3 oraz omega-6, która w dzisiejszej diecie wynosi mniej więcej 1:40 a powinna wynosić mniej więcej 1:1 (dokładnie 5:4). Proporcje pomiędzy kwasami omega-3 i omega-6 w diecie wpływają na skład osocza i błon komórkowych.
Obie grupy kwasów tłuszczowych konkurują o te same enzymy: cyklooksygenazę (COX) i 5-lipo-oksygenazę (5-LO), które przekształcają je w aktywne biologicznie lipidy nazywane eikozanoidami. W dużym uproszczeniu Eikozanoidy wpływają na nasz organizm w dwojaki sposób, w zależności od tego z których kwasów zostały syntezowane. Te syntetyzowane z kwasów omega-3 rozszerzają naczynia krwionośne, wzmacniają układ immunologiczny, działają przeciwzapalnie, zmniejszają skłonność do powstawania bólów, poprawiają zaopatrzenie tkanki w tlen, zwiększają wytrzymałość organizmu, obniżają skłonność do powstawania płytek miażdżycowych, rozszerzają drogi oddechowe oraz redukują podział komórek.
Eikazanoidy syntezowane z kwasów tłuszczowych omega-6 mają działanie dokładnie odwrotne: zwężają naczynia krwionośne, osłabiają układ immunologiczny, sprzyjają zapaleniom, zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia bólów, pogarszają zaopatrzenie tkanki w tlen, zmniejszają wytrzymałość organizmu, zwężają drogi oddechowe oraz przyspieszają podział komórek. Nie oznacza to jedak, że te drugie działają negatywnie i są nam niepotrzebne. Nieodzowne jest czasami zmniejszenie zaopatrzenia poszczególnych tkanek w tlen, kosztem innych organów. Przyspieszony podział komórek i zlepianie się płytek krwi niezbędne jest w przypadku gojenia się ran. Te dwie grupy eikozanoidów powinny pracować razem w harmonii, tak aby organizm ludzki był w stanie prawidłowo funkcjonować oraz prawidłowo reagować w zaistniałych sytuacjach.
Problemy powstają w sytuacji, kiedy na skutek złych proporcji w dostarczaniu kwasów omega jedna z grup przeważa i zaczyna dominować w przemianie materii i wpływać na nią negatywnie. Niestety według doniesień ekspertów w dziedzinie wyżywienia, zjawisko to ma miejsce od wielu już lat wśród mieszkańców Europy Zachodniej. Nasze organizmy wykazują znaczną przewagę eikozanoidów serii II, spowodowanej nadmiarem kwasów tłuszczowych omega-6 w naszych dietach w stosunku do kwasów tłuszczowych omega-3.
Jak dowodzą badania naukowe kwasy omega-3 wpływają w naszym organizmie na:
1. Układ pokarmowy i przemianę materii
- Dzięki zdolności wiązania i rozpuszczania kwasów tłuszczowych nasyconych obniżają poziomu trójglicerydów, złego cholesterolu (LDL), a podwyższają poziom dobrego (HDL) i usuwają złogi z organizmu, wpływając tym samym w znacznym stopniu na odtłuszczenie wątroby,
- Redukują tkankę tłuszczową i zapobiegają jej powstawaniu,
- Zapobiegają powstawaniu złogów w organizmie i przyspieszają przemianę materii. W dużym uproszczeniu można to wytłumaczyć w następujący sposób: komórki organizmu zaopatrzone w odpowiednia ilość kwasów omega-3, są jakby pokryte teflonem, przez co cząsteczki różnych substancji swobodnie prześlizgują się po nich nie przylegając do nich niepotrzebnie.
2. Układ krążenia
- Skutecznie przeciwdziałają miażdżycy, zawałom serca i chorobie nadciśnieniowej (choroby te są przyczyną około połowy zgonów w Polsce),
- Hamują agregację płytek krwi (zlepianie się), powodują rozszerzanie naczyń krwionośnych, w tym i wieńcowych, działają antyarytmicznie, hamują adhezję płytek krwi (przyleganie płytek krwi do ścian naczyń krwionośnych),
- Światowa Organizacja Zdrowia potwierdziła w swoich badaniach, iż stosując produkty bogate w kwasy omega-3 możemy zmniejszyć ryzyko powstania cukrzycy typu II,
- Wspomagają prawidłową pracę serca, działają antyarytmiczne, obniżają ciśnienie tętnicze krwi. Ponadto hamują agregację płytek i zmniejszają lepkość krwi. Kwasy Tłuszczowe Omega 3 wykazują działanie przeciwzakrzepowe, które jest wynikiem hamowania przez kwas EPA biosyntezy tromboksanu A2 z kwasu arachidonowego w płytkach krwi, który ma silne właściwości agregujące,
- Działają obronnie na naczynia krwionośne i zwalczają arteriosklerozę,
- Zmniejszają ryzyko powstawania blaszek miażdżycowych,
- Przyczyniają się do polepszenia wyników badań krwi: obniżają podwyższony poziom trójglicerydów i lipoproteiny A oraz podwyższają poziom cholesterolu HDL (dobrego cholesterolu),
- Pomagają przy zaburzeniach rymu pracy serca,
- Polepszają ukrwienie naczyń mięśnia sercowego, redukują częstotliwość bólów serca,
- Zapobiegają zawałom serca i wylewom oraz zmniejszają ryzyko ponownego zawału,
- Polepszają przepływ krwi, między innymi poprzez zwiększenie elastyczności czerwonych ciałek krwi, przy jednoczesnym obniżeniu niebezpieczeństwa w skutkach sklejania się płytek krwi oraz obniżeniu podwyższonego poziomu fibrynogenu we krwi,
- Chronią przed nagłym ustaniem pracy serca,
- Obniżają ciśnienie tętnicze,
- Zmniejszają ryzyko choroby niedokrwienia serca,
- Zmniejszają ryzyko występowania poważnych zaburzeń rytmu serca – nadkomorowych zaburzeń rytmu, migotania przedsionków oraz migotania komór w czasie ostrego niedotlenienia mięśnia sercowego. Udowodniono, że codzienne spożywanie podwyższonej dawki kwasów omega-3 zmniejsza częstość występowania migotania przedsionków o i powoduje efekty podobne do niektórych leków antyarytmicznych.
Obserwacje epidemiologiczne wskazują na niski poziom choroby niedokrwiennej serca u Eskimosów grenlandzkich, których dieta obfituje w kwasy tłuszczowe omega 3 (średnio 14 g/dobę). Również japońscy rybacy, którzy spożywają dużo kwasów tłuszczowych (średnio 3g/dobę) bardzo rzadko chorują na chorobę wieńcową, natomiast Japończycy na emigracji (USA) wykazują wysokie stężenie cholesterolu i zwiększoną zapadalność na choroby sercowo-naczyniowe.
3. Układ nerwowy
- Wspomagają leczenie depresji, schorzeń mózgu oraz układu nerwowego,
- Zapobiegają powstawaniu depresji,
- Wspomagają rozwój układu nerwowego u dzieci i płodu,
- Wspomagają rozwój siatkówki oka w okresie płodowym,
- Zapobiegają depresji poporodowej,
- Liczne badania udowodniły, że prawidłowa suplementacja kwasami omega-3 zmniejsza lub zupełnie eliminuje problem z ADHD u dzieci,
- Zwiększają koncentrację i szybkości kojarzenia i zapamiętywania,
- DHA działa w uproszczeniu jak swego rodzaju smar dla impulsów nerwowych, smarując otoczki mielinowe włókien nerwowych i przyspiesza przeskakiwanie impulsów nerwowych nawet kilkukrotnie,
- Spowalniają chorobę parkinsona,
- Spowalniają rozwój stwardnienia rozsianego (SM).
4. Sprawność fizyczna
- Rozszerzają naczynia krwionośne i polepszają ukrwienie, a przez to pomagają w dotlenieniu i dożywieniu komórek podczas wysiłku fizycznego i zwiększają objętość płuc,
- Zwiększają odporność na ból i zmniejszają skłonność do ognisk zapalnych, co przekłada się na zwiększenie wytrzymałości i wydolności fizycznej i wzmocnienie układu odpornościowego,
- Pobudzają aktywność leptyny, hormonu odpowiedzialnego za zmniejszanie apetytu i łatwiejsze spalanie kalorii.
5. Inne
- z uwagi na właściwości przeciwzapalne, mogą również łagodzić objawy reumatoidalnego zapalenia stawów,
- łagodzą objawy menopauzy,
- dobrze wpływają na stan skóry i pomagają organizmowi w walce z chorobami skóry. Wiele kosmetyków jest specjalnie nasycanych kwasami omega-3 zarówno DHA jak i EPA,
- zwiększają skuteczność działania takich niesterydowych leków przeciwzapalnych, jak aspiryna, ibuprom czy naproksen,
- Z badań wynika, że zmniejszają objawy PMS (zespołu napięcia przedmiesiączkowego) i pomagają zwalczać bolesne miesiączkowanie,
- poprawiają stan skóry, włosów i paznokci, zapobiegają trądzikowi.
Objawy, które towarzyszą deficytowi omega-3 w organizmie to:
- zahamowanie wzrostu
- zmiany skórne: parakeratoza, zapalenie skóry, wzmożona utrata wody
- problemy z płodnością
- uszkodzenie nerek: martwica brodawek nerkowych, hematuria, nadciśnienie tętnicze
- zaburzenia czynności mitochondriów
- zwiększenie łamliwości naczyń włosowatych
- zwiększenie podatności krwinek czerwonych na czynniki uszkadzające
- zmniejszenie syntezy prostaglandyn, powodujące zaburzenia czynności układu krążeniazwiększenie podatności na zakażenia
- sucha skóra i włosy,
- częste infekcje ucha środkowego,
- problemy z drogami oddechowymi (astma, zapalenie oskrzeli),
- częste oddawanie moczu,
- nienasycone pragnienie,
- nadwaga,
- zespół suchego oka,
- obniżenie odporności,
- wolne gojenie się ran,
- pękanie skóry na piętach,
- "brzydkie" paznokcie,
- chroniczne zapalenie gardła,
- kurcze nóg w czasie chodzenia,
- apetyt na tłuszcze,
- o wiele szybsze starzenie się,
- choroby układu krążenia (zawał, wylew).
- reumatyzm, artroza
- problemy z przemianą materii
Niedobór kwasów omega-3 w organizmie może wiązać się z następującymi chorobami:
- choroby układu krążenia (np.:miażdżyca, choroba niedokrwienia serca)
- choroby układu odpornościowego (alergie, stany zapalne)
- nowotwory
- choroby metaboliczne (cukrzyca, otyłość)
- choroby układu nerwowego (depresja, nadpobudliwość – zespół ADHD, zaburzenia pamięci, choroba Alzheimera, dysleksja
- choroby dermatologiczne (egzemy, pęknięcia skóry – np. pięt)
- choroby endokrynologiczne (rozregulowany system hormonalny)
- choroby układu pokarmowego(zaburzenia trawienia – regulowane przez prostaglandyny).
Należy pamiętać, że istnieją dodatkowe czynniki obniżające poziom kwasów tłuszczowych omega 3 w organizmie:
- podwyższony poziom cholesterolu we krwi
- podwyższona zawartość cholesterolu w diecie
- zwiększone spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych
- zwiększone spożycie kwasów tłuszczowych typu trans ( margaryny, potrawy smażone, fast food)
- podwyższony poziom glukozy we krwi
- podwyższony poziom insuliny we krwi
- cukrzyca
- otyłość
- wiek poniżej 1 roku życia
- starzenie biologiczne
- nadmierne spożycie węglowodanów – cukier i słodycze
- nadmierne spożycie alkoholu
- atopia – aktywność do alergii
- niektóre leki: aspiryna, kortyzon, leki przeciwbólowe
- alkohol
- niedobór witaminy z grupy B
- niedobór witaminy E
Osoby podatne na te czynniki powinny pomyśleć o suplementacji w powiększonym wymiarze.
Należy dodatkowo pamiętać, że kwasy tłuszczowe omega-3 nie są lekarstwem. Czy to w kapsułkach jako uzupełnienie pożywienia, czy też w formie posiłków zawierających rybę, nie działają one natychmiast i bezpośrednio jak tabletka przeciwbólowa. W praktyce wprawdzie mijają często tygodnie, czasem miesiące gdy nasz organizm uzupełni niedobór kwasów tłuszczowych omega-3 i zaczniemy odczuwać pozytywny skutek suplementacji.
Więcej na ten temat można przeczytać tutaj: * * * * *