Nie wszyscy wiedzą, że w naszym ciele żyje ogromna liczba drobnoustrojów, bez których nasz organizm nie mógłby funkcjonować. Są to tak zwane bakterie probiotyczne. Miejscem działania probiotyków jest jelito, czyli główny organ nie tylko układu pokarmowego, ale również układu odpornościowego (immunologicznego).

Błona śluzowa przewodu pokarmowego chroni organizm przed przenikaniem do krwi szkodliwych substancji, a prawie dwie trzecie komórek układu odpornościowego, odpowiedzialnych za obronę organizmu przed infekcjami, znajduje się w jelitach. Układ immunologiczny przewodu pokarmowego - tzw. układ GALT (Gut Associated Lymphoid Tissue) - odgrywa również rolę w rozwoju tolerancji pokarmowej oraz w aktywacji procesów przeciwalergicznych. Probiotyki wpływają na naszą odporność aktywując układ GALT.

Rodzimy się całkowicie jałowi, czyli pozbawieni jakichkolwiek bakterii. I gdybyśmy tacy pozostali przez kilka miesięcy, a potem zetknęli się ze środowiskiem naturalnym – czyli również bakteriami chorobotwórczymi - zginęlibyśmy. Za kształtowanie się odporności w początkowym okresie życia w dużej mierze odpowiada nasza flora jelitowa, początkowo zbudowana głównie z bakterii probiotycznych. Jeżeli jej nie ma, to jesteśmy bezbronni wobec większości patogenów, z którymi się stykamy. Kiedy dziecko zaczyna jeść pokarmy stałe, zaczyna wytwarzać się flora jelitowa zbliżona do tej u dorosłego człowieka. Wynika to z tego, że małe dzieci budują swoją odporność przez stykanie się z potencjalnymi zagrożeniami, a więc np. Zabawkami, czy podłoga, na których znajduje się mnóstwo bakterii i drobnoustrojów.

W naszych ciałach występuje mniej więcej tyle samo komórek bakteryjnych ile mamy komórek naszego ciała. Składa się na nie około 400 szczepów bakterii, występujących w różnych proporcjach. Różnice mogą być spowodowane wiekiem, sposobem żywienia i środowiskiem życia, a także genami.

Badania potwierdzają, że probiotyki mają wpływ na powstawanie przeciwciał sekrecyjnych (albo inaczej wydzielniczych –  produkowanych przez GALT) oraz produkcję defenzyn, czyli przeciwinfekcyjnych czasteczek wydzielanych przez komórki nabłonkowe przewodu pokarmowego. Przeciwciała sekrecyjne pokrywają błony śluzowe przewodu pokarmowego i stanowią pierwszą linię obrony organizmu reagując z szerokim spektrum patogenów, co nie dopuszcza do ich przenikania przez barierę jelitową. Defenzyny niszczą bakterie patogenne, co sprzyja normalizacji mikroflory jelitowej, zmniejsza zmiany zapalne błony śluzowej i stabilizuje barierę jelitową. Opisane mechanizmy pokazują, że probiotyki wzmacniają nieswoistą odporność i mogą chronić organizm przed infekcjami. Z drugiej strony wykazano, że same probiotyki wytwarzają substancje przeciwbakteryjne, takie jak nadtlenek wodoru czy kwas piroglutaminowy, które hamują wzrost bakterii. Również wzrost stężenia kwasu mlekowego syntetyzowanego przez probiotyki i obniżenie pH w jelicie prowadzi do powstania warunków niekorzystnych dla rozwoju bakterii patogennych.

Nasza „dobra” flora bakteryjna jest jednak narażona na różne niebezpieczeństwa. Przyczyny zaburzeń równowagi ekosystemu są bardzo zróżnicowane. Są to m.in. zakażenia układu pokarmowego ,  antybiotykoterapia, chemioterapia, leki immunosupresyjne, ale także stres, zmiany środowiska i sposóbu odżywiania.  Zaburzenia naturalnej flory jelitowej niosą ze sobą ryzyko wielu schorzeń. Mogą to być między innymi biegunki, zaparcie, różnego typu zapalenia jelit , alergie  i ich częstsze występowanie, zakażenia dróg oddechowych, oraz ogólny spadek odporności i podatność na różnego rodzaju infekcje.

Sposobem na przywrócenie lub zbudowanie od nowa idealnej dla naszego organizmu flory probiotycznej jest przyjmowanie doustne probiotyków. Probiotyki takie  to żywe wyselekcjonowane kultury bakteryjne lub drożdży, najczęściej pałęczki kwasu mlekowego (Lactobacillus), których zadaniem jest nakierowanie pracy naszych jelit na właściwy tor i wyhodowanie prawidłowej, niezbędnej flory bakteryjnej. Koncepcja takiej suplementacji zakłada  wprowadzenie do diety żywych bakterii w takiej formie, żeby przetrwały w żołądku, dwunastnicy i były aktywne w okrężnicy.

Wbrew częstemu przekonaniu, że spożywanie bakterii probiotycznych jest zawsze korzystne dla naszego zdrowia, dowody naukowe wskazują, iż ten efekt dotyczy tylko określonych szczepów bakteryjnych i nie może być uogólniony na wszystkie bakterie probiotyczne. Dlatego w ostatnich latach badania naukowe skupiły się przede wszystkim na ocenie zdolności poszczególnych szczepów probiotycznych do ochrony przed wystąpieniem niektórych chorób lub ich leczenia. 

Dobry probiotyk doustny musi być całkowicie bezpieczny względem organizmu gospodarza.  Musi być także odporny na działanie kwasu żołądkowego – inaczej zginie już w żołądku, nie docierając do jelit. Powinien także dobrze przylegać do nabłonka jelitowego. Probiotyk może występować w różnej formie – może być składnikiem żywności lub preparatem farmaceutycznym.

Probiotyk powinien spełniać następujące warunki:

• pochodzenie od człowieka
• odporność na niskie pH żołądka oraz enzymów i kwasów żółciowych w dwunastnicy
• zdolność do przeżycia i aktywności metabolicznej w środowisku jelita grubego
• zdolność adherencji do komórek nabłonka jelitowego i trwałej lub przejściowej kolonizacji przewodu pokarmowego
• korzystne działanie na organizm gospodarza
• trwałość i żywotność w czasie przechowywania oraz w środowisku dla niego niekorzystnym (np. w przewodzie pokarmowym: niskie pH, enzymy trawienne, czynniki hamujące wzrost lub zdolności adhezyjne) 

Probiotyki są często dostarczane od razu ze specjalną pożywką czyli prebiotykami. Prebiotyki pozwalają probiotykom rozmnożyć się i zasiedlić jelita w kontroloway sposób. Preparaty zawierające prebiotyki i probiotyki nazywane są często symbiotykami.

Przeczytaj inne nasze artykuły by dowiedzieć się więcej:

Co nam daja probiotyki?