Temat wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i ich wpływu na ludzki organizm jest w ostatnich latach przedmiotem niezliczonej ilości badań naukowych. Badania wykazaly, że kwasy omega-3, a przedw wszystkim EPA i DHA, są bardzo ważne w diecie osób najmłodszych, dorosłych oraz starszych, jak również, albo przede wszystkim kobiet w ciąży. Każdy ludzki organizm potrzebuje ich do sprawnego oraz zdrowego funkcjonowania.

Wskutek zmienionych warunków i przyzwyczajeń żywieniowych, dostateczne zaopatrzenie w kwasy tłuszczowe Omega-3 nie jest w dzisiejszych czasach zapewnione. Lekarze i dietetycy zalecają dodatkową suplementację. Więcej informacji na temat kwasów tłuszczowych i tłuszczy  można znaleźć w naszym artykule tutaj, a informacje na temat wyboru odpowiedniego suplementu dostępne sa w artykule tutaj.

W niniejszym artykule chcielibyśmy się skupić na przedstawieniu dobroczynnych dla naszego ciała właściwościach kwasów omega-3 oraz skutkach ich niedoborów w naszym organizmie.

Kwasy omega-3 są podstawowym budulcem praktycznie wszystkich komórek organizmu. Jedne organy potrzebują ich do swojego funkcjonowania więcej (np. Te sładające się z komórek nerwowych) a inne mniej. Jednak nie można zapomnieć o jeszcze jednej bardzo istotnej ich funkcji. Udowodniono, że ogromne znaczenie dla naszego organizmu ma proporcja między kwasami omega-3 oraz omega-6, która w dzisiejszej diecie wynosi mniej więcej 1:40 a powinna wynosić mniej więcej 1:1 (dokładnie 5:4). Proporcje pomiędzy kwasami omega-3 i omega-6 w diecie wpływają na skład osocza i błon komórkowych. Obie grupy kwasów tłuszczowych konkurują o te same enzymy: cyklooksygenazę (COX) i 5-lipo-oksygenazę (5-LO), które przekształcają je w aktywne biologicznie lipidy nazywane eikozanoidami. W dużym uproszczeniu 
Eikozanoidy wpływają na nasz organizm w dwojaki sposób, w zależności od tego z których kwasów zostały syntezowane. Te syntetyzowane z kwasów omega-3 rozszerzają naczynia krwionośne, wzmacniają układ immunologiczny, działają przeciwzapalnie, zmniejszają skłonność do powstawania bólów, poprawiają zaopatrzenie tkanki w tlen, zwiększają wytrzymałość organizmu, obniżają skłonność do powstawania płytek miażdżycowych, rozszerzają drogi oddechowe oraz redukują podział komórek. Eikazanoidy syntezowane z kwasów tłuszczowych omega-6 mają działanie dokładnie odwrotne: zwężają naczynia krwionośne, osłabiają układ immunologiczny, sprzyjają zapaleniom, zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia bólów, pogarszają zaopatrzenie tkanki w tlen, zmniejszają wytrzymałość organizmu, zwężają drogi oddechowe oraz przyspieszają podział komórek. Nie oznacza to jedak, że te drugie działają negatywnie i są nam niepotrzebne. Nieodzowne jest czasami zmniejszenie zaopatrzenia poszczególnych tkanek w tlen, kosztem innych organów. Przyspieszony podział komórek i zlepianie się płytek krwi niezbędne jest w przypadku gojenia się ran. Te dwie grupy eikozanoidów powinny pracować razem w harmonii, tak aby organizm ludzki był w stanie prawidłowo funkcjonować oraz prawidłowo reagować w zaistniałych sytuacjach. Problemy powstają w sytuacji, kiedy na skutek złych proporcji w dostarczaniu kwasów omega jedna z grup przeważa i zaczyna dominować w przemianie materii i wpływać na nią negatywnie. Niestety według doniesień ekspertów w dziedzinie wyżywienia, zjawisko to ma miejsce od wielu już lat wśród mieszkańców Europy Zachodniej. Nasze organizmy wykazują znaczną przewagę eikozanoidów serii II, spowodowanej nadmiarem kwasów tłuszczowych omega-6 w naszych dietach w stosunku do kwasów tłuszczowych omega-3.

Jak dowodzą badania naukowe kwasy omega-3 wpływają w naszym organizmie na:

1. układ pokarmowy i przemianę materii

• Dzięki zdolności wiązania i rozpuszczania kwasów tłuszczowych nasyconych obniżają poziomu trójglicerydów, złego cholesterolu (LDL), a podwyższają poziom dobrego (HDL) i usuwają złogi z organizmu, wpływając tym samym w znacznym stopniu na odtłuszczenie wątroby
• redukują tkankę tłuszczową i zapobiegają jej powstawaniu
• Zapobiegają powstawaniu złogów w organizmie i przyspieszają przemianę materii. W dużym uproszczeniu można to wytłumaczyć w następujący sposób: komórki organizmu zaopatrzone w odpowiednia ilość kwasów omega-3, są jakby pokryte teflonem, przez co cząsteczki różnych substancji swobodnie prześlizgują się po nich nie przylegając do nich niepotrzebnie

2. układ krążenia

• skuteczne przeciwdziałają miażdżycy, zawałom serca i chorobie nadciśnieniowej (choroby te są przyczyną około połowy zgonów w Polsce)
• hamują agregację płytek krwi (zlepianie się), powodują rozszerzanie naczyń krwionośnych, w tym i wieńcowych, działają antyarytmicznie, hamują adhezję płytek krwi (przyleganie płytek krwi do   ścian naczyń krwionośnych);
• Światowa Organizacja Zdrowia potwierdziła w swoich badaniach, iż stosując produkty bogate w kwasy omega-3 możemy zmniejszyć ryzyko powstania cukrzycy typu II
• wspomagają prawidłową pracę serca, działają antyarytmiczne, obniżają ciśnienie tętnicze krwi. Ponadto hamują agregację płytek i zmniejszają lepkość krwi. Kwasy Tłuszczowe Omega 3 wykazują działanie przeciwzakrzepowe, które jest wynikiem hamowania przez kwas EPA biosyntezy tromboksanu A2 z kwasu arachidonowego w płytkach krwi, który ma silne właściwości agregujące.
• działają obronnie na naczynia krwionośne i zwalczają arteriosklerozę
• zmniejszają ryzyko powstawania blaszek miażdżycowych
• przyczyniają się do polepszenia wyników badań krwi: obniżają podwyższony poziom trójglicerydów i lipoproteiny A oraz podwyższają poziom cholesterolu HDL (dobrego cholesterolu)
• pomagają przy zaburzeniach rymu pracy serca
• polepszają ukrwienie naczyń mięśnia sercowego, redukują częstotliwość bólów serca
• zapobiegają zawałom serca i wylewom oraz zmniejszają ryzyko ponownego zawału
• polepszają przepływ krwi, między innymi poprzez zwiększenie elastyczności czerwonych ciałek krwi, przy jednoczesnym obniżeniu niebezpieczeństwa w skutkach sklejania się płytek krwi oraz obniżeniu podwyższonego poziomu fibrynogenu we krwi
• chronią przed nagłym ustaniem pracy serca
• obniżają ciśnienie tętnicze
• zmniejszają ryzyko choroby niedokrwienia serca.
• zmniejszają ryzyko występowania poważnych zaburzeń rytmu serca – nadkomorowych zaburzeń rytmu, migotania przedsionków oraz migotania komór w czasie ostrego niedotlenienia mięśnia sercowego. Udowodniono, że codzienne spozywanie podwyższonej dawki kwasów omega-3 zmniejsza częstość występowania migotania przedsionków o i powoduje efekty podobne do niektórych leków antyarytmicznych. 

Obserwacje epidemiologiczne wskazują na niski poziom choroby niedokrwiennej serca u Eskimosów grenlandzkich, których dieta obfituje w kwasy tłuszczowe omega 3 (średnio 14 g/dobę).
Również japońscy rybacy, którzy spożywają dużo kwasów tłuszczowych (średnio 3g/dobę) bardzo rzadko chorują na chorobę wieńcową, natomiast Japończycy na emigracji (USA) wykazują wysokie stężenie cholesterolu i zwiększoną zapadalność na choroby sercowo-naczyniowe.

3. Układ nerwowy

• wspomagają leczenie depresji, schorzeń mózgu oraz układu nerwowego.
• zapobiegają powstawaniu depresji
• wspomagają rozwój układu nerwowego u dzieci i płodu (więcej na ten temat tutaj)
• wspomagają rozwój siatkówki oka w okresie płodowym
• zapobiegają depresji poporodowej
• liczne badania udowodniły, że prawidłowa suplementacja kwasami omega-3 zmniejsza lub zupełnie eliminuje problem z ADHD u dzieci
• zwiększają koncentrację i szybkości kojarzenia i zapamiętywania
• DHA działa w uproszczeniu jak swego rodzaju smar dla impulsów nerwowych, smarując otoczki mielinowe włókien nerwowych i przyspiesza przeskakiwanie impulsów nerwowych nawet kilkukrotnie
• spowalniają chorobę parkinsona
• spowalniają rozwój stwardnienia rozsianego (SM)

4. Sprawność fizyczna

• rozszerzają naczynia krwionośne i polepszają ukrwienie, a przez to pomagają w dotlenieniu i dożywieniu komórek podczas wysiłku fizycznego i zwiększają objętość płuc
• zwiększają odporność na ból i zmniejszają skłonność do ognisk zapalnych, co przekłada się na zwiększenie wytrzymałości i wydolności fizycznej i wzmocnienie układu odpornościowego
• pobudzają aktywność leptyny, hormonu odpowiedzialnego za zmniejszanie apetytu i łatwiejsze spalanie kalorii

5. Inne

• z uwagi na właściwości przeciwzapalne, mogą również łagodzić objawy reumatoidalnego zapalenia stawów
• łagodzą objawy menopauzy
• dobrze wpływają na stan skóry i pomagają organizmowi w walce z chorobami skóry. Wiele kosmetyków jest specjalnie nasycanych kwasami omega-3 zarówno DHA jak i EPA
• zwiększają skuteczność działania takich niesterydowych leków przeciwzapalnych, jak aspiryna, ibuprom czy naproksen
• Z badań wynika, że zmniejszają objawy PMS (zespołu napięcia przedmiesiączkowego) i pomagają zwalczać bolesne miesiączkowanie
• poprawiają stan skóry, włosów i paznokci, zapobiegają trądzikowi
• 
  

Objawy, które towarzyszą deficytowi omega-3 w organizmie to:

• zahamowanie wzrostu
• zmiany skórne: parakeratoza, zapalenie skóry, wzmożona utrata wody
• problemy z płodnością
• uszkodzenie nerek: martwica brodawek nerkowych, hematuria, nadciśnienie tętnicze
• zaburzenia czynności mitochondriów
• zwiększenie łamliwości naczyń włosowatych
• zwiększenie podatności krwinek czerwonych na czynniki uszkadzające
• zmniejszenie syntezy prostaglandyn, powodujące zaburzenia czynności układu krążeniazwiększenie podatności na zakażenia
• sucha skóra i włosy,
• częste infekcje ucha środkowego,
• problemy z drogami oddechowymi (astma, zapalenie oskrzeli),
• częste oddawanie moczu,
• nienasycone pragnienie,
• nadwaga,
• zespół suchego oka,
• obniżenie odporności,
• wolne gojenie się ran,
• pękanie skóry na piętach,
• "brzydkie" paznokcie,
• chroniczne zapalenie gardła,
• kurcze nóg w czasie chodzenia,
• apetyt na tłuszcze,
• o wiele szybsze starzenie się,
• choroby układu krążenia (zawał, wylew).
• reumatyzm, artroza
• problemy z przemianą materii

Niedobór kwasów omega-3 w organizmie może wiązać się z następującymi chorobami:

• choroby układu krążenia (np.:miażdżyca, choroba niedokrwienia serca)
• choroby układu odpornościowego (alergie, stany zapalne)
• nowotwory
• choroby metaboliczne (cukrzyca, otyłość)
• choroby układu nerwowego (depresja, nadpobudliwość – zespół ADHD, zaburzenia pamięci, choroba Alzheimera, dysleksja
• choroby dermatologiczne (egzemy, pęknięcia skóry – np. pięt)
• choroby endokrynologiczne (rozregulowany system hormonalny)
• choroby układu pokarmowego(zaburzenia trawienia – regulowane przez prostaglandyny).

Należy pamiętać, że istnieją dodatkowe czynniki obniżające poziom kwasów tłuszczowych omega 3 w organizmie:

• podwyższony poziom cholesterolu we krwi
• podwyższona zawartość cholesterolu w diecie
• zwiększone spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych
• zwiększone spożycie kwasów tłuszczowych typu trans ( margaryny, potrawy smażone, fast food)
• podwyższony poziom glukozy we krwi
• podwyższony poziom insuliny we krwi
• cukrzyca
• otyłość
• wiek poniżej 1 roku życia
• starzenie biologiczne
• nadmierne spożycie węglowodanów – cukier i słodycze
• nadmierne spożycie alkoholu
• atopia – aktywność do alergii
• niektóre leki: aspiryna, kortyzon, leki przeciwbólowe
• alkohol
• niedobór witaminy z grupy B
• niedobór witaminy E

Osoby podatne na te czynniki powinny pomyśleć o suplementacji w powiększonym wymiarze.

Należy dodatkowo pamiętać, że kwasy tłuszczowe omega-3 nie są lekarstwem. Czy to w kapsułkach jako uzupełnienie pożywienia, czy też w formie posiłków zawierających rybę, nie działają one natychmiast i bezpośrednio jak tabletka przeciwbólowa. W praktyce wprawdzie mijają często tygodnie, czasem miesiące gdy nasz organizm uzupełni niedobór kwasów tłuszczowych omega-3 i zaczniemy odczuwać pozytywny skutek suplementacji.  

Przeczytaj inne nasze artykuły by dowiedzieć się więcej:

Jak wybrać dobre kwasy omega-3?

Tłuszcze - niezbędne czy niebezpieczne? 

Kwasy omega-3 a rozwój dziecka

Ciąża a kwasy omega-3

Informacje na temat wyboru odpowiedniego suplementu znajdują się artykule tutaj.